سیستم ارت یا زمین

سیستم زمین (ارتینگ) یعنی اتصال الکتریکی تجهیزات فلزی که با برق کار می کنند و بدنه فلزی دارند و یا این که با برق کار نمی کنند،  ولی بدنه فلزی و هادی دارند. هدایت جریان های ناخواسته و اتصال کوتاه به زمین جهت حفظ جان انسان و عملکرد مناسب دستگاه ها و کنترل نویز می باشد. سیستم زمین یک مسیر باامپدانس پایین ایجاد می کند که باعث می شود میزان اختلاف پتانسیل نقاط مرجع سیگنال به حداقل برسد تا به دستگاه ها ومدارات الکتریکی و الکترونیکی صدمه نرسد.بعلت جرم زیاد زمین ، زمین را مرجع قرار داده و اختلاف پتانسیل صفر در نظر می گیریم.

اهمیت سیستم زمین (ارتینگ) در سیستم‌های برقی

طبق مبحث 13مقررات ملی ساختمان، اتصال زمین (ارتینگ) برای حفاظت جان انسان و حیوان، تامین شرایط کارکرد صحیح تاسیسات برقی و حفاظت سیستم های آن و غیره بکار می رود. اگر بدنه تجهیزات برق دار شود در این صورت جریان اتصال کوتاه وارد زمین می شود و مانع از برق گرفتگی افراد می شود

 انواع سیستم زمین (ارتینگ) و کاربردهای آن

سیستم اتصال زمین به 4 دسته تقسیم  بندی می شود:

الف) سیستم اتصال زمین ایمنی که برای حفاظت سیستم، نقطه ستاره ترانسفورماتور زمین می شود.

ب) سیستم اتصال زمین حفاظتی  که بدنه فلزی تجهیزات الکتریکی را زمین می کنیم با هدف حفاظت از برق گرفتگی افرادی که در تماس با آن تجهیز هستند.

پ) سیستم اتصال زمین عملیاتی اتصال نقاطی از سیستم برای اطمینان از کار دائم برخی از تجهیزات است. هدف از این اتصال به زمین، ایمنی و حفاظت در برابر برق گرفتگی نیست هدف کارکرد صحیح تجهیزات است.

ت) سیستم اتصال زمین صاعقه گیر برای جلوگیری از آسیب رساندن صاعقه به سازه در قسمت بالایی ساختمان استفاده می شود.

نکات کلیدی در اجرای سیستم زمین (ارتینگ) : راهکارها و روش‌های بهینه

سیستم زمین  باید از طرفی با الزامات حفاظتی سیستم و از طرف دیگر با مقررات ایمنی در برابر برق گرفتگی در اثر تماس با بدنه های هادی مطابقت کند. مقاومت الکتریکی الکترود زمین به عوامل فراوان مخصوصا به نوع ترکیبات خاک اطراف الکترود،رطوبت خاک و ابعاد الکترود بستگی دارد.در صورت استفاده از چند الکترود به صورت موازی با هم و یا همبندی اجزای فلزی دیگر با این الکترودها که دارای جنس های متفاوتی از هم بوده و به هم متصل می گردند باید به خورندگی متقابل در اثر جریان های گالوانیک(الکتروشیمیایی) دقت کرد.برای کم کردن مقاومت الکترود زمین در صورتی که خاک اطراف الکترود مناسب نباشد می توان از مواد کاهنده مقاومت مخصوص خاک نظیر بنتونیت استفاده کرد.از نصب الکترود در محیط هایی مانند چاه های آب، فاضلاب، بستر رودخانه و زمین هایی که دارای خاک دستی می باشند اجتناب کرد درپایان کار احداث هر الکترود زمین و از آن پس به صورت دوره ای باید مقاومت کل آن را نسبت به جرم کلی زمین به کمک دستگاه های مخصوص و توسط افراد کارآزموده اندازه گیری کرد.

همبندی: مبانی، اجزاء

همبندی به معنی اتصال بدنه‌ها، سازه‌ها و تاسیسات الکتریکی و غیر الکتریکی فلزی که در آن واحد در دسترس یک شخص هستند به یکدیگر، با استفاده از یک هادی الکتریکی با سطح مقطع مناسب می‌باشد و مهم ترین روش برای پیشگیری از برق گرفتگی در یک ساختمان است.طبق مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان، علاوه بر سیستم اتصال زمین، اجرای همبندی اصلی درتمامی ساختمان ها، یک الزام است. همچنین اجرای همبندی اضافی در محیط های مرطوب از جمله آشپزخانه، حمام و … و کلیه مکان هایی که از عملکرد وسایل حفاظتی آنها در زمان مجاز، اطمینان کافی وجود ندارد، الزامی است.

 “مفاهیم اساسی همبندی در تاسیسات برقی“

تفاوت ارت و همبندی

همبندی باعث می‌شود دو نقطه متفاوت از یک سیستم دارای پتانسیل یکسانی باشندو هنگام وقوع خطا باعث عملکرد سریع‌تر وسایل حفاظتی می‌شود و از این طریق ایمنی افراد هنگام وقوع خطا تضمین می‌شوداما هدف از ارتینگ مسیری جایگزین با مقاومت پایین برای هدایت جریان و اطمینان از ایمنی یا محافظت از تجهیزات برقی و انسان با تخلیه انرژی الکتریکی خطای به‌وجود آمده به زمین است و خطر شوک الکتریکی را در صورت لمس کردن قطعات فلزی در هنگام وقوع خطا، به حداقل برساند.

انواع همبندی

همبندی اصلی شامل اتصال کلیه تاسیسات فلزی (نظیر لوله‌های آب و گاز و فاضلاب، شیلد کابل برق و تلفن) و اسکلت فلزی و آرماتورهای اسکلت بتنی به شینه اصلی زمین ساختمان می‌شود.همبندی اضافی که شامل کلیه تاسیسات فلزی داخل محیط‌های خاص نظیر حمام و سرویس دستشویی، استخر، اتاق عمل، دامداری و اسطبل اسب و غیره می‌شود.

اجزاء کلیدی همبندی و نحوه اجرا

جهت اجرای همبندی اصلی باید هادی حفاظتی، هادی خنثی، لوله های اصلی فلزی آب، لوله های اصلی گاز، لوله ها و کانال های فلزی اصلی سایر تأسیسات، الکترود اصلی و فرعی اتصال زمین و تمامی قسمت های اصلی فلزی ساختمان ها مانند اسکلت فلزی و آرماتورهای بتن مسلح را به وسیله هادی های جداگانه بر روی شینه اصلی اتصال زمین ساختمان به یکدیگر متصل نمود. لذا با توجه به وجود مقاومت الکتریکی در اتصالات عادی بین میلگردهای بتن مسلح و اتصالات پیچی تیرها و ستونهای اسکلت فلزی، بایستی پیش از هر مرحله بتن ریزی ویا پوشاندن اسکلت فلزی ،اتصالات الکتریکی مطمئنی را به وجود آورد و سپس شبکه ایجاد شده را به اتصال زمین ساختمان متصل نمود.

عوامل موثر در کارایی همبندی:

-شبکه همبند شده بایستی حداقل از سه نقطه به شینه اتصال زمین در تابلوی اصلی ساختمان (شینه ارت) وصل شود.

– اگر ساختمان به وسیله درز انقطاع (ژوئن) به دو یا چند بخش مجزا تقسیم شده باشد، باید هر بخش، حداقل از سه نقطه به شینه اصلی اتصال زمین همان بخش متصل گردد.

– نقاط اتصال شبکه همبند به اتصال زمین ساختمان، روی ستون های همبند شده منظور می گردد. یکی از این نقاط بایستی روی ستون همبند شده شفت راه پله باشد و یک نقطه دیگر، روی ستونی جانمایی شود که از تابلو کنتورمحل نصب شینه اصلی اتصال زمین ساختمان تا حد ممکن فاصله کمتری داشته باشد. نقطه یا نقاط باقیمانده روی ستون هایی در نظر گرفته می شوند که حتی المکان دور از یکدیگر و دور از نقاط قبلی باشند.

– برای اتصال شبکه همبند شده به اتصال زمین ساختمان از یک قطعه فولادی به نام قطعه اتصال استفاده می شود. این قطعه یک تکه نبشی فولادی معمولی به ابعاد  50در 50 در 5 میلی متر  یا بزرگتر و به طول حداقل 5 سانتیمتر است. یکی از صفحات نبشی به هادی همبندی موجود در ستون، جوشکاری می شود و صفحه دیگر برای اتصال شبکه همبند به هادی ارتباطی بین اتصال زمین ساختمان و شبکه همبند شده به کار می رود.

– برای اتصال هادی ارتباطی هادی همبندی به قطعه اتصال باید از جوش ترمیت استفاده شود و یا یک عدد پیچ استینلس استیل با اندازه مناسب ( روی این قطعه ) جوشکاری شده و هادی همبندی به کمک کابلشو مناسب بر روی این پیچ بسته شود. پیچ و کابلشو نصب شده بر روی قطعه اتصال بایستی همیشه در دسترس و قابل بازرسی و تعمیر باقی بماند و پوشاندن دائمی آن ممنوع است. الازم است یک عدد جعبه بازدید، در محل این قطعه نصب شود.

– قطعه اتصال در حدود 30 سانتیمتری کف تمام شده، نصب می شود.

آیین نامه ایمنی سیستم اتصال به زمین برای مطالعه کلیک کنید

3- شروع یادگیری و اجرا

3-1 منابع موردنیاز

برای یادگیری همبندی و سیستم زمین (ارتینگ) باید منابع و مراجع مرتبط را مورد مطالعه قرار دهید از این منابع می توان به مبحث 13 مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل طرح و اجرای همبندی در ساختمان ها منتشر شده توسط شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی اشاره کرد.

4- بازارکار

راهکاری جذب مشتری

اولین قدم، آموزش اصولی همبندی و سیستم زمین(ارتینگ)است بعد از کسب تجربه، داشتن روابط موثر با عوامل اجرایی ساختمان نظیر کارفرما، پیمانکاران و مهندسان برق می تواند در معرفی کار به شما تاثیر داشته باشد قدم بعدی عضویت در سایت های کاریابی نظیر آچاره است عضویت در شبکه های اجتماعی نظیر لینکدین و اینستاگرام از روش های فوق العاده در جذب مشتری است.

نکات قراردادی

شرایط و تعهدات کارفرما و پیمانکار در قرارداد همبندی و سیستم زمین به شرح زیر می باشد:

تعهدات کارفرما

تعهدات کارفرما در قرارداد همبندی و سیستم زمین (ارتینگ) ساختمان شامل:

پرداخت به موقع دستمزد پیمانکار

تهیه محل اقامت وی و کارکنانش

بیمه کردن پیمانکار در مقابل خطرات

همچنین فراهم نمودن ابزار و وسایل مورد نیاز پیمانکار

تعهدات مجری همبندی و سیستم زمین (پیمانکار)

مجری همبندی و سیستم (زمین)ساختمان نیز در انجام پروژه، وظایفی دارد که باید با آن عمل نماید،از جمله:

انجام پروژه در چارچوب قوانین و مقررات

رعایت نکات ایمنی

مسئولیت کامل ناشی از استخدام کارکنان غیر مجاز نظیر افراد مشمول نظام وظیفه و یا اتباع غیرقانونی

حفظ اسرار مادی و یا معنوی کارفرما